Hoe de escalatie van een conflict verloopt.
De trap loopt van boven naar beneden en is als het ware een hellend vlak.
Iedere trede heeft een drempel. Deze drempel heeft de functie te voorkomen dat de botsende partijen op een lagere trede terechtkomen. Op iedere trede vertonen partijen bepaald gedrag, sterker nog: men verwacht dat gedrag ook van elkaar. Zolang partijen de grens van dat gedrag niet overschrijden, escaleert het conflict niet verder.
Voorbeeld: je accepteert het schelden en de persoonlijke aantijgingen van elkaar, maar het is niet de bedoeling dat een derde zich ermee gaat bemoeien.
Als één van de partijen toch een trede lager gaat, escaleert het conflict meestal direct. Terug gaan naar de vorige trede kan niet zonder ingrijpen van buitenaf.
Iedere fase telt drie treden, waarin de escalatie zichtbaar wordt. Iedere fase heeft zijn eigen mogelijkheden om in te grijpen en om het conflict hanteerbaar te maken.
De rationele fase
Trede 1 Verharding
Trede 2 Debat en polemiek
Trede 3 Geen woorden maar daden
De eerste drie treden vormen samen de rationele fase. Het conflict is nog niet erg geëscaleerd. De partijen hebben in deze fase nog oog voor elkaars doelstellingen en oog voor de relatie. Het conflict wordt wel persoonlijk gemaakt, maar er is nog steeds een gezamenlijk resultaat te bereiken. Door zelfcorrectie en hulp – bijvoorbeeld van collega´s – is ombuigen van het conflict mogelijk. Met name de manager speelt in deze fase als interne conflictcoach een belangrijke rol. Als geen ombuiging en correctie op het gedrag plaatsvindt dan komt het ´sluimerende´ conflict in een volgende fase.
Externe vorm van begeleiding in deze fase:
- individuele conflictcoaching van de partijen
- coaching van de manager bij ontwikkeling van de competentie vaardig omgaan met conflicten
De emotionele fase
Trede 4 Imago´s en coalities
Trede 5 Gezichtsverlies
Trede 6 Dreigstrategieën
In deze fase van het conflict hebben de emoties de overhand. De beleving van partijen vervormt en bepaalt vervolgens het gedrag. Zelfcorrectie is moeilijk. Er wordt slecht naar elkaar geluisterd. Anderen raken betrokken bij het conflict. Soms om het gelijk te krijgen, maar ook voor hulp bij de oplossing. Vaak wordt de manager als interne conflictcoach pas in deze fase betrokken bij het conflict. Dat is laat, maar niet té laat. Het vereist conflictvaardigheid van de manager om het conflict te managen. In deze fase is er veel emotie, brullen en tranen. Het is de fase waarin correctie op het gedrag van de conflictpartijen aan de orde is.
Externe vorm van begeleiding in deze fase:
- conflictcoaching van de conflictpartijen (in gesprek met elkaar)
- coaching van de manager bij ontwikkeling van de competentie vaardig omgaan met conflicten
- bemiddeling in het conflict door een mediator (pre-mediation)
De escalatiefase
Trede 7 Beperkte vernietigingsacties
Trede 8 Vernietiging van de vijand
Trede 9 Samen de afgrond in
De bereidheid van de conflictpartijen om te investeren in de relatie is in deze fase voorbij. Doelstelling is: minimaliseren van het bestaansrecht van de ander, desnoods met vernietiging van jezelf. Alles is dus toegestaan, er zijn geen grenzen meer. Ontwikkelen op de competentie conflictvaardigheid bij partijen is in de escalatiefase niet meer aan de orde. In deze fase staat de manager machteloos en is ook geen geaccepteerde partij meer voor de conflictpartners. Immers: in deze fase heeft de manager naast oplossing van het conflict ook een hoger organisatiebelang, bijvoorbeeld: hoe kom ik tot een oplossing zonder dat het al te veel gaat kosten? Het conflict is inmiddels zodanig geëscaleerd dat alleen ingrijpen van een met gezag beklede derde de conflictpartijen kan stoppen. Verwijzing naar een mediator ligt voor de hand. De mediator zal van de partijen ‘eigenaarschap’ van het conflict eisen om tot een oplossing te kunnen komen. Kortom, partijen moeten hun eigen aandeel in het conflict erkennen.